Βηρυτός, Λίβανος, 2004
Εισαγωγή
Αφορά στο ισοπεδωμένο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1975-1990) κέντρο της πόλης, μιας περιοχής που συνέπιπτε με την πράσινη γραμμή οριοθετώντας τους δυο τομείς της.
Η Πλατεία Μαρτύρων είναι ο σημαντικότερος και πιο εκτεταμένος δημόσιος χώρος της. Ανοιχτός δημόσιος χώρος ήδη από τα μεσαιωνικά χρόνια διαφοροποιείται ανά τους αιώνες ως προς το χαρακτήρα του.
Στη Ρωμαϊκή περίοδο εικάζεται ότι στο χώρο λειτούργησε ιππόδρομος. Τον Μεσαίωνα στο χώρο της πλατείας, ένα ξέφωτο έκτος των τειχών της πόλης, βρισκόταν πύργος-παρατηρητήριο γνωστός ως «Bourj». Κατά την ακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας υπήρξε εκεί παλάτι (Petit Serai) με εκτεταμένο κήπο. Το 1918 αποτέλεσε τόπο εκτέλεσης των πρωτεργατών της εθνικής αντίστασης για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, από όπου πήρε και το σημερινό της όνομα. Πριν τον πόλεμο ο ρόλος της υποβαθμίστηκε σε κόμβο των δημόσιων συγκοινωνιών της πόλης.
Μετά από τη λήξη του εμφυλίου τέθηκε σε εφαρμογή μια μεγάλη επιχείρηση ανασυγκρότησης του κατεστραμμένου κέντρου. Ο διαγωνισμός, ως τμήμα αυτού του εγχειρήματος στόχευε στην ανάδειξη του «νέου ρόλου και της νέας ταυτότητας της περιοχής που θα εκφράζει την πόλη της Βηρυτού στην μετά τον πόλεμο εποχή. Η αναγέννηση της θα επανατοποθετήσει την πόλη στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής και θα οδηγήσει στην λειτουργική επανένωσή της μέσω μιας δημιουργικής και συναρπαστικής μελέτης αστικού σχεδιασμού.» (από την προκήρυξη του διαγωνισμού)
Ο Διαγωνισμός
Έννοιες όπως η διαχρονική σχέση ανάμεσα σε ανατολή και δύση, η συνύπαρξη και η πολυπολιτισμικότητα, η συλλογική μνήμη και η ιστορική συνέχεια εντάσσονται στην πρόταση και αναδεικνύονται μέσω χωρικών σχέσεων και συμβολικών σχηματισμών.
Ο γραμμικός χαρακτήρας της περιοχής, η διαδοχή διαφορετικών τοπολογιών και διαφορετικών ιστορικών και χωρικών δεδομένων οδηγεί στην έννοια μιας διαδρομής- «περιπάτου» από τον μοντέρνο σύγχρονο κόσμο στα βάθη της ιστορικής μνήμης. Η αποκάλυψη και η ανάδειξη του κοινού παρελθόντος μπορεί να μετατρέψει έναν άξονα διαχωρισμού και σύγκρουσης σε έναν άξονα συμφιλίωσης και πολιτισμικών δραστηριοτήτων. Ο χώρος και ο χρόνος του περιπάτου αποτελούν την ιδέα της πρότασης.
Η πρόταση
Ο χώρος και ο χρόνος του περιπάτου αποτελούν την ιδέα της πρότασης, που συμπυκνώνονται στην "έννοια της ρωγμής "
με το κυριολεκτικό και το μεταφορικό της περιεχόμενο.
Η «ρωγμή» βυθίζεται σταδιακά αποκαλύπτοντας τις ιστορικές διαστρωματώσεις της και μετατρέπεται από στοιχείο διαχωρισμού σε στοιχείο συνένωσης.
Η «ρωγμή» αρθρώνεται στο χώρο κατά μήκος του άξονα με διαφορετικούς τρόπους, σχηματίζοντας μια συνεχόμενη πορεία προς τη θάλασσα, και οργανώνοντας το χώρο σε μια σειρά «επεισοδίων».
Τέσσερις διακριτοί Τόποι διαβάζονται κατά μήκος του άξονα συμβολίζοντας διαφορετικές ποιότητες τόπου και χρόνου:
Το «Κατώφλι»: Συμβολίζει τον παρόντα χρόνο, χαρακτηρίζεται από ένταση, ρυθμό, επικοινωνία και πληροφορία- εκφράζει τη σύγχρονη αστική ζωή.
Το «Μνημειακό Κενό»: Συμβολίζει το πρόσφατο παρελθόν και αναφέρεται στο στοχασμό, την παύση αλλά και την ένταση, τη διαμαρτυρία.
Το «Σκάμμα»: Συμβολίζει την ιστορία, και αναφέρεται στην ηρεμία του κοινού παρελθόντος.
Η «Θαλάσσια Πύλη»: Συμβολίζει το απώτατο παρελθόν και αναφέρεται στην ονειροπόληση, την ανάπαυλα, το ταξίδι.
Η κυκλοφορία
Ο άξονας ως χωρική μορφή είναι συνδεδεμένος με την κίνηση. Προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία ενός «διαδρόμου μεταφοράς», το αυτοκίνητο σταδιακά αποκλείεται και μεταφέρεται στην παράλληλη λεωφόρο George Haddad. Ο άξονας της rue de Damas συστήνει ένα περίπατο συνένωσης και πολιτισμού ξεκινώντας από την περιοχή του Εθνικού Μουσείου μέχρι το θαλάσσιο μέτωπο.
Οι χρήσεις γης
Η πρόταση βασίζεται στη δημιουργία ενός πολιτισμικού άξονα που αρθρώνεται μέσω της ποικιλίας των χωρικών συσχετίσεων, δημιουργώντας διαφορετικής ποιότητας ατμόσφαιρες. Οι διαφορετικές χρήσεις γης που προτείνονται για τους τέσσερις τόπους προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα. Από την ένταση του «Κατωφλιού» στο στοχασμό του «Μνημειακού Κενού», στην ηρεμία του «Σκάμματος», στην ονειροπόληση της «Θαλάσσιας Πύλης».
Μπούκη Μπάμπαλου-Νουκάκη & Αντώνης Νουκάκης
Ερμηνεύοντας τον τόπο, διάλεξη στο ΚΑΜ, Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου στα Χανιά, Οκτώβριος, 2009
1ο Βραβείο, 'Διεθνής Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών Αστικού Σχεδιασμού', Βηρυτός, Λίβανος, Μάιος 2004
κύριοι μελετητές αρχιτέκτονες:
- Βάσω Αγοραστίδου
- Λητώ Ιωαννίδου
- Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη
- Αντώνης Νουκάκης
κύριοι συνεργάτες αρχιτέκτονες:
- Αναστασία Νουκάκη
- Ελισάβετ Πλαΐνη
συνεργάτες:
αρχιτέκτονες:
- Γιάννης Καραχάλιος
- Χρήστος Κουγκουλέρης
- Γιώργος Καναβάκης
- Ελένη Τσιριντάνη
φοιτητές αρχιτεκτονικής:
- Γιώργης Νουκάκης
- Άννα-Νεκταρία Χαρτοφύλλη
σύμβουλοι:
- Δ. Αναγνωστόπουλος, Συγκοινωνιολόγος
- Α. Τίλλης, Συγκοινωνιολόγος
- Κ. Παπακωνσταντίνου, Η/Μ - Βιοκλιματικός Σχεδιασμός
- Ε. Ντεκό, Φωτισμός
- Meter Projects Design Π. Βαβίλης & Συνεργάτες, Μηχανικοί Λιμενικών Έργων
- Π. Πλαΐνης, Πολ. Μηχανικός
- Σ. Σεκλιζιώτης, Γεωπόνος
